Makaleler »Gümrük Mevzuatında Küşat Muayenesi

Av. İbrahim EKER(*)

İstisnai olarak başvurulsa da “ Küşat İşlemi ” gümrükleme faaliyeti içerisinde meydana getirdiği hukuki sonuç itibariyle önemli bir yer işgal etmektedir. Bu yazımızda küşat muayenesinin ne olduğu , kimlerin talep edebileceği , ne zaman yapılacağı , gümrük müşavirleri yönünden  niçin ve neden küşat yapılmasının gerekli ve  faydalı olduğu hakkındaki görüşlerimiz açıklanmaya çalışılacaktır.

      Küşat , Farsça kökenli bir kelime olup , “açma , açılış ” anlamına gelmektedir. ( Türkçe Sözlük - Türk Dil Kurumu ) Gümrük terminolojisine göre ise ; mal sahiplerinin , beyannamelerini düzenleyebilmek için beyandan önce eşyalarını muayene etme , numune alma ve tartma hakkıdır. (Gümrük ve Dış Ticaret Terimleri Sözlüğü – C.Soysal ,O.Uysal, M.Atabinici)

      Küşat işlemine , yürürlükteki 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 41. Maddesinde yer verilmiş , Gümrük Kanunu’nun uygulanmasına ilişkin Gümrük Yönetmeliğinin 87. Maddesinde de  küşat muayenesinin nasıl yapılacağı açıklanmıştır. Gümrük Kanunu’nun 41. Maddesinde ; “ Talep üzerine , gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasından önce , gümrüğe sunulan eşyanın incelenmesi veya bundan numune alınması yönünden ilgili ve yetkili kişilere izin verilebileceği ” belirtilmiştir. 

     Küşat işleminin ceza yargılamasında dava malzemesi olarak kullanıldığı dikkate alındığında , aşağıda belirttiğimiz şekilde irdeleme ve açıklama yapılmasının isabetli ve yararlı olacağı  görüşündeyiz.

KÜŞATI  KİMLER TALEP EDEBİLİR ?

     4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 41. Maddesi hükmüne göre ;  eşya sahipleri  veya bunların doğrudan temsilcileri ile dolaylı temsilci hüviyeti ile gümrük müşavirleri , eşyanın bulunduğu geçici bekleme yerinin bağlı bulunduğu gümrük idaresine küşat talebi başvurusunda bulunabilirler. Küşat muayenesinin , gümrük idaresinin gözetimi altında gerçekleşmesi mevzuat gereğidir. 

KÜŞAT NE ZAMAN YAPILIR ?

       Küşat muayenesi özet beyan evresinden sonra eşyanın “geçici depolanan eşya statüsünde” bulunduğu evrede yapılır. 

KÜŞAT NİÇİN YAPILIR ?

       Gümrük müşavirleri gümrük tarife uzmanıdır. Düzenledikleri gümrük beyannamesinde eşyanın hangi tarife pozisyonunda sınıflandırılması gerektiğini bilmeleri mesleki bir zorunluluktur. Ancak her eşyanın cins , nev’i ve niteliğini ilgili belge üzerinden bilmeleri mümkün değildir.  Gümrük mevzuatındaki küşat normu bu imkansızlıktan doğmuştur. Gümrük müşavirinin gümrük tarife uzmanı olarak beyannameyi tanzim ederken , eşyanın gümrük tarife cetvelindeki yerini doğru ve isabetli beyan edebilmesi için eşyayı fiziken iyi tanıması gerekmektedir. Diğer taraftan uluslararası dış ticarete konu olup gümrükleme işlemine tabi tutulacak olan eşya , gümrükçe onaylanmış bir işleme tabi tutulmasından önce eşya sahibi veya gümrük müşavirince somut olarak bilinmemekte ancak elde mevcut belgelerde kayıtlı bilgilere göre nitelendirilmektedir. Dolayısıyla düzenlenecek gümrük beyannamesi kapsamında yapılacak rejim ve tarife pozisyonuna ilişkin beyanlarda , yürürlükteki dış ticaret ve gümrük mevzuatına uygun bir biçimde beyanda bulunabilmesi ve  herhangi bir olumsuz durumla muhatap olunmaması için gümrük müşavirince küşat işlemine  başvurulması gerekmektedir.

KÜŞAT NEDEN YAPILMALIDIR?

       Uygulamada gümrük müşavirlerinin küşat muayenesine  mutaden değil istisnai olarak başvurdukları görülmektedir. Ancak aşağıda belirtilen durumlarda küşat muayenesine başvurmanın zorunlu olduğu düşünülmektedir : Gümrük beyannamesinin düzenlenmesine esas tutulan orijinal satış faturası , ayrıntılı fatura , çeki listesi , konşimento veya yük senedinde kayıtlı eşya ile ilgili verilerde (bilgilerde) bir çelişki , mübayenet , uyumsuzluk bulunması halinde beyannameyi düzenlemek ve imzalamak sorumluluğunda olan gümrük  müşavirinin küşat işlemine başvurması , ileride yapılması muhtemel disiplin soruşturması ile adli soruşturma ve kovuşturmada kendi lehine ve menfaatine olacaktır. 

       Kaçakçılık Kanununa muhalefet ve sahtecilik davalarında yargı yerlerince (Yerel Mahkemeler ,Yargıtay) ; eşyanın cins , nev’i ve niteliği ile gümrük tarife pozisyonlarının hatalı beyanlarına ilişkin olarak ; gümrük müşavirlerinin “küşat muayenesine başvurup başvurmadıklarına bakılmakta ve küşat muayenesi  gerekirken bunu yapmayan gümrük müşavirlerinin “suçu kasıtlı işlemediklerine ilişkin savunmaları” kabul edilmemektedir. Bu nedenle  beyannameden sorumlu gümrük müşavirlerinin gümrük beyannamesini düzenlerken beyana esas tuttukları belgelerdeki bilgilerin uyumlu ve tarife pozisyonu vermeye yeterli  olmaması halinde küşat yapmaları gerekmektedir.    

SONUÇ                                         

        Sonuç itibariyle ; “az sadaka çok belayı def eder” ilkesinden hareketle , yukarıda açıkladığımız üzere ; yapılacak küşat işleminin , gümrük müşavirleri açısından disiplin soruşturması ve adli yargı sürecinde yaşanması muhtemel çok belayı def edeceği düşünülmektedir.                                                                                      

(*)İstanbul Barosu Avukatı

    Gümrük Müşaviri

    Gümrük Muayene Memuru (E.)